Wstęp
Poniżej mam dla Ciebie do przeczytania artykuł o zmianach w normie PN-EN ISO 4063 (wydanej w roku zeszłym roku tj. 2023) względem poprzedniego wydania z roku 2011. W moim innym artykule skupiłem się na zmianach w normie PN-EN ISO 5817, o czym możesz przeczytać pod linkiem:
1. Zmiany ogólne
Najnowsze wydanie normy PN-EN ISO 4063:2023-10 przynosi kilka zmian względem poprzedniego wydania PN-EN ISO 4063:2011. Pierwszą zmianą którą można zauważyć od razu jest tytuł normy:
- Wersja 2011: Spawanie i procesy pokrewne — Nazwy i numery procesów [1]
- Wersja 2023: Spawanie, zgrzewanie, lutowanie i cięcie — Nazwy procesów i numery referencyjne [2]
Stwierdzenie „procesy pokrewne” zostało zmienione i zdefiniowane jako zamknięty katalog „zgrzewanie, lutowanie i cięcie”. Rozwinięcie znajdziemy w treści normy. Według zakresu nowego wydania, dokument ustanawia nomenklaturę dla:
- Spawania/zgrzewania
- Lutowania twardego, lutowania miękkiego i lutospawania
- Cięcia termicznego
Norma w zasadzie dotyczy tego samego (oczywiście ze zmianami opisanymi poniżej), zmianie uległ jedynie opis czego dotyczy – teraz wygląda to lepiej. Sama norma jest przebudowana, część informacji została przeniesiona do załączników, nie jest już wydana w formie trzech kolumn w trzech językach jednocześnie (angielski, francuski i niemiecki) lecz jest tylko po angielsku, co niewątpliwie poprawia jej czytelność. Zasada numerowania również nie uległa zmianie, numer referencyjny może składać się z maksymalnie trzech cyfr:
- Procesy główne (jedna cyfra)
- Grupy (dwie cyfry)
- Podgrupy (trzy cyfry)
Sam system numerowania został opracowany w celu jednolitego, międzynarodowego oznaczania procesów a także jako pomoc w informatyzacji i opracowywaniu rysunków, dokumentacji technicznej, roboczej oraz specyfikacji procedur spawalniczych.
2. Zmiany w numerach/nazwach procesów
Z normy został usunięty proces o numerze 787 – Drawn arc stud welding with fusible collar (Zgrzewanie łukiem ciągnionym kołków z niskotopliwym pierścieniem). Przeniesiono go do załącznika B, który zawiera teraz wszystkie przestarzałe i zastąpione (wycofane) metody. Zawiera on obecnie w sumie 17 metod (w stosunku do 16 w poprzednim wydaniu), w tym proces o numerze 118 znany jako Firecracker welding (ISO 4063:1990-118) o którym pisałem w moim pierwszym artykule, przeczytać możesz tutaj.
To tyle jeżeli chodzi o usuwanie numerów i nazw procesów, dużo więcej podziało się w zakresie modyfikacji i dodania nowych pozycji. Najlepiej przedstawię to w punktach:
1. Spawanie łukowe: drobne zmiany w nazwach procesów, głównie dla USA (dodanie skrótów GMAW i GTAW zamiast całej nazwy procesu), dodanie grupy innych procesów spawania łukowego.
2. Zgrzewanie rezystancyjne: usunięcie osobnego nazewnictwa dla USA dla kilku metod.
3. Spawanie gazowe: brak zmian.
4. Zgrzewanie: dodano dużo podgrup (metod) – oznaczenie trzycyfrowe (wcześniej procesy te występowały tylko jako grupy – oznaczenie dwucyfrowe).
5. Spawanie wiązką: brak zmian.
Zostało dodane całkiem nowe oznaczenie procesu głównego wraz z grupami i podgrupami.
6. Procesy spajania (spawania/zgrzewania) tworzyw sztucznych:wymieniony jest tu szereg metod spawania i zgrzewania tworzyw sztucznych, m.in. zgrzewanie elektrooporowe, zgrzewanie gorącą płytą, spawanie gorącym gazem, spawanie ekstruzyjne oraz wiele innych.
7. Inne procesy spawania/zgrzewania: drobne zmiany w nazwach procesów, usunięcie osobnego nazewnictwa dla USA dla kilku metod.
8. Cięcie i żłobienie: brak zmian.
9. Lutowanie twarde, lutowanie miękkie i lutospawanie: brak zmian.
Podsumowując, ilość metod znacząco się zwiększyła za sprawą rozbudowania procesów zgrzewania oraz dodania procesów łączenia tworzyw sztucznych a ubył tylko jeden proces.
Jako ciekawostka, pojawił się np. proces nazywany z ang. Staking. Jest to metoda łączenia tworzyw sztucznych, podobna do nitowania. Polega na utworzeniu złącza w specjalnie przygotowanych komponentach nakładanych na siebie z których jeden posiada otwór a drugi wypust. Wypust jest rozgrzewany, uplastyczniany a następnie formowany i chłodzony, analogicznie jak w nitowaniu na gorąco. Więcej możecie przeczytać tu: [3], [4]. W zależności od użytej metody nagrzewania, wyróżnia się warianty: elektryczne, gorącym powietrzem, podczerwone oraz ultradźwiękowe. Co ciekawe, metody te nie różnią się między sobą oznaczeniem numerycznym, tylko do numeru metody należy dopisać odpowiednią literkę zgodnie z tabelą A.5 z załącznika A.
Została dodana także nowa tabela A.4, która precyzuje nam kilka procesów (52, 424 oraz 662).
3. Dodatkowe zmiany – przenoszenie metalu w łuku
Bardzo ważną zmianą jest dodanie nowego sposobu przenoszenia metalu w łuku. Do niedawna w normie zawarte były cztery typy łuku: zwarciowy, globularny, natryskowy, impulsowy (puls). W dużym uproszczeniu, to w jaki sposób jest transferowany metal w łuku zależy od natężenie prądu spawania i napięcia łuku, pozycji spawania oraz rodzaju spawanego materiału. Więcej o tym możecie przeczytać (a najlepiej zobaczyć na specjalnych nagraniach – polecam!) na stronie Welding Value by Kemppi: [5] oraz poczytać (w języku polskim) i zobaczyć zdjęcia tu: [6].
Nowy sposób nazwany jest Buried-arc transfer. Jak rozumieć tę metodę? Dosłowne tłumaczenie Buried-arc to zakopany łuk i tłumaczenie to oddaje doskonale sens tej metody. Dzięki zastosowaniu bardzo dużych prądów spawania (nawet do 1000 A) i niskiego napięcia otrzymujemy krótki, zatopiony łuk spawalniczy. Firma OTC Daihen opracowała specjalny proces o nazwie D-Arc, który umożliwia spawanie grubych materiałów przy zachowaniu wysokiej wydajności. Główna różnica polega na stosowaniu jednego zautomatyzowanego przejścia do uzyskania przetopienia i wypełnienia całego rowka spawalniczego. Prądy w procesie zaczynają się od 600 A do nawet 1000 A, co jest możliwe dzięki zastosowaniu specjalnych palników. W celu wypełnienia rowka spawalniczego w jednym przejściu, konieczne jest roztopienie bardzo dużej ilości materiału dodatkowego, w związku z tym, konieczne jest podawanie drutu z bardzo dużą szybkością, dochodzącą do 100 m/min. Inaczej wygląda też przygotowanie złącza do spawania względem konwencjonalnej metody spawania MAG. Więcej informacji i szczegółów znajdziecie na stronie oficjalnego przedstawiciela firmy OTC Daihen w Polsce: [7]. Nagrania z testów metody możecie zobaczyć poniżej a więcej o metodzie znajdziecie także pod adresem: [9].
4. Podsumowanie
Moim zdaniem, sama norma wygląda teraz o wiele lepiej, jest dużo bardziej czytelna, lepiej poukładana i spójna. Zmiany w numerach i nazwach procesów są czymś naturalnym, pewne technologie stają się przestarzałe, nieużywane – stąd brak konieczności zawierana ich w aktualnej normie. Spawanie ciągle idzie do przodu, opracowywane są nowe metody spawania, usprawniane są obecne procesy – co za tym idzie, istnieje konieczność standaryzacji i normalizacji procesów.
Największą zmianą jest dodanie nowego rodzaju przenoszenia metalu w łuku. Jak zapewne wiecie, jest to bardzo mocno połączone z normami dotyczącymi kwalifikowania technologii spawania oraz z egzaminowaniem i kwalifikowaniem spawaczy. W wielkim skrócie, przy kwalifikowaniu technologii spawania, kwalifikacja na łuk zwarciowy daje nam zakres tylko na łuk zwarciowy, natomiast kwalifikacja dla łuku natryskowego, pulsującego lub kroplowego kwalifikuje łuk natryskowy, pulsujący i kroplowy. W przypadku egzaminowania spawacza wygląda to nieco inaczej, gdzie kwalifikowanie spawacza do spawania łukiem zwarciowym kwalifikuje do innych metod przenoszenia metalu, jednak nie odwrotnie. Tutaj pewnie norma na egzaminowanie spawaczy nie będzie miała zastosowania, gdyż proces wykorzystujący nowy sposób przenoszenia metalu jest w pełni zmechanizowany (zautomatyzowany) w związku z czym kwalifikowanie operatora będzie według innej normy, niemniej jednak warto zauważyć, że dodanie tego sposobu (Buried-arc transfer) wpłynie zapewne na modyfikacje w przyszłości, pozostałych, ściśle powiązanych norm.
Podobają Ci się moje treści o spawalnictwie? 🙂
Kliknij poniżej!
5. Linki
[2] PN-EN ISO 4063:2023-10 – PKN
[4] Heat Staking – A fastener-free option to join parts – Ferriot
[5] MIG/MAG welding arc types – Kemppi
[6] Sposób przenoszenia materiału w łuku MIG/MAG – Centromet
[7] D-ARC – Mechanic System – OTC-Daihen
[8] WOW Episode 13: Buried Arc – YouTube
[9] WELD OF THE WEEK: Buried Arc Welding – ARC Specialties